Belastingontwijking en behoorlijk ondernemingsbestuur

Als mijn neus mij niet bedriegt is er een nieuw thema op komst dat de komende jaren het vakgebied corporate governance gaat domineren. Deze keer zijn het niet de hijgerige korte termijn aandeelhouders of graaiende topbestuurders maar het kwestieuze belastinggedrag van met name multi nationale ondernemingen.
Het is een onderwerp met een luchtje, maar het zou mij niet verbazen als immorele belastingontwijking een nieuw en belangrijk thema gaat worden in de de beoordeling van goed ondernemingsbestuur.

De Nederlandse Corporate Governance Code zegt heel duidelijk dat het bestuur en de raad van commissarissen rekening dienen te houden met de belangen van verschillende belanghebbenden, inclusief de voor de onderneming relevante aspecten van ondernemen (Principe II.1 en III.1).
Maatschappelijk verantwoord ondernemen impliceert ook dat ondernemingen hun bijdrage leveren in de vorm van een redelijk te betalen belastingbedrag aan het land waarin ze opereren en waar ze hun geld verdienen.

In een recent artikel in het Financieele Dagblad wordt ingegaan op een thans lopende discussie in Engeland over de geringe afdrachten van multinationals aan de Britse belastingdienst.
Het gaat dan vooral om Amazon, Starbucks en Google die door het Britse parlement waren uitgenodigd om uitleg te geven over hun ontwijkend belastinggedrag. Een video-verslag van deze, interessante maar ook amusante hoorzitting is hier te vinden.
Daarnaast liggen ook Vodafone en Apple onder vuur.

Starbucks betaalt geen belasting over een omzet van 1.2 miljard pond, de afgelopen drie jaar. De reden is volgens hen dat ze geen winst maken voor de belastingen maar wel voor de investeerders.  Starbucks vertelt investeerders bijvoorbeeld dat ze in 2011 een winst maakten van 40 miljoen dollar, maar de jaarrekeningen in Engeland, Duitsland en Frankrijk laten een verlies zien van 60 miljoen dollar (zie hiervoor ook een artikel van Reuters). Het is een beetje vreemd dat je de belastinginspecteur vertelt dat je verlies lijdt, en dus geen belasting betaalt, terwijl je aan de andere kant tegen investeerders zegt dat je een mooie winst van 40 miljoen hebt gehaald. Ergens is er een zwart gat van 100 miljoen constateert Reuters en het vreemde is dat het allemaal legaal is. Sterker nog, Starbucks heeft de afgelopen 13 jaar slechts 8.6 miljoen pond betaalt aan vennootschapsbelasting over een omzet van 3.1 miljard pond.

Hoe je een winstgevende onderneming verliesgevend maakt (voor de belastinginspecteur) is erg eenvoudig):

• je betaalt een royalty van 6% aan een andere onderneming van Starbucks voor het gebruik van intellectueel eigendom gekoppeld aan het merk (waarom je dat 13 jaar doet terwijl je voortdurend  verliest lijdt is niet goed uit te leggen). Waarom je dat aan een dochteronderneming in Nederland betaalt is evenmin duidelijk, want daar wordt niets aan produktontwikkeling gedaan. Het heeft denk ik eerder te maken met een geheime afspraak met de Nederlandse fiscus waardoor geen of weinig belasting wordt betaald.;
• je betaalt veel te veel voor de ingekochte koffiebonen aan een leveranciersketen van Starbucks zelf die de aankopen via Nederland en Zwitserland doorlevert (wat koffiebonen te zoeken hebben in Zwitserland is en blijft een raadsel). Toch heeft Starbucks 30 koffiehandlaren daar die 20% winst maken op onderlinge groepsleveringen, terwijl ze nooit een koffieboon zien. Misschien heeft het iets te maken met het feit dat in Zwitserland slechts een belastingpercentage van 12% geldt?;
• je betaalt een veel te hoge rentevoet voor grote leningen binnen de Starbucks-groep om de lokale onderneming te financieren.

Google en Amazon doen het weer net even anders. Google factureert verkopen in Engeland vanuit Ierland. Amazon factureert verkopen in Engeland vanuit Luxemburg. In beide gevallen betalen ze in Engeland geen belasting, maar wel een veel lager bedrag in Ierland en Luxemburg. Wat bij Google opvalt is dat ze beweren dat hun Europese inkomsten worden gegenereerd door Amerikaanse technologie. Het is daarom zo opvallend dat die Europese inkomsten nooit in Amerika terechtkomen maar worden geparkeerd in belastingparadijs Bermuda.

Het heeft allemaal weinig te maken met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Je profiteert van de beschikbare infrastructuur in een land, van goed opgeleid personeel en een goed functionerende gezondheidszorg maar je draagt er bijna niets aan bij.
De Public and Commercial Services Union berekent de totale belastingkloof door belastingontduiking in Engeland op 120 miljard pond in 2010.
Deze gemiste inkomsten voor de staat beteken dat de begrotingstekorten door de financiële crisis moeten worden betaald door de burgers van een land terwijl de grote multinationals de dans ontspringen. De gewone burger draait op voor bezuinigingen op alle fronten, lastenverhogingen, dalende lonen en pensioenen en toenemende werkeloosheid.

Bovendien concurreer je nationale ondernemingen volledig uit de markt omdat deze nooit in staat zijn van dergelijke papieren belastingconstructies gebruik te maken en daardoor te duur zijn. De grote multinationale ondernemingen worden hierdoor onevenredig bevoordeeld boven kleine nationale ondernemingen.
Nederland speelt overigens in dit geheel een bedenkelijke rol als belastingparadijs. Het eerder genoemde artikel in het FD rept daar ook al over. Meer informatie is te vonden bij de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) en op de voortreffelijke website Tax Research UK van Richard Murphy.

Kortom een goed corporate governance vraagt ook van ondernemingen een behoorlijke belastingmoraal. De hiervoor genoemde voorbeelden duiden eerder op belastingontduiking en dat lijkt me geen goede zaak.
Waar in deze zware economische tijden van iedereen offers wordt gevraagd om zijn of haar steentje bij te dragen kan dat ook van ondernemingen worden gevraagd. Het kunstmatig wegpoetsen van winsten naar schimmige belastingparadijzen lijkt me daarvoor geen goede bijdrage.
Of gelden voor ondernemingen andere regels dan voor gewone regels?
Volgens mij bestaat er niet zoiets als "maatschappelijk verantwoord belastingontduiken" zoals ook Tom van Nierop eerder in zijn column in De Accountant stelt.
Laat ik volstrekt helder zijn, ondernemingen die uit zijn op gratis meeliften en anderen laten betalen, terwijl ze zelf alle voordelen van een land opeisen zijn weliswaar rationeel bezig maar ook volstrekt amoreel.