Nationalisatie SNS: weer een systeemfout?

Bank-verzekeraar SNS Reaal wordt genationaliseerd. Een unicum want het is de eerste keer in Europa dat een financiële instelling in de problemen zo drastisch wordt aangepakt. Drastisch, omdat de Nederlandse overheid SNS Reaal volledig heeft onteigend, ten koste van aandeelhouders en de houders van achtergestelde obligaties.
Dat is nodig omdat de verliezen op de vastgoed portefeuille van SNS zo groot zijn dat een enorme herkapitalisatie nodig is.

Minister Dijsselbloem heeft daarbij voor het eerst gebruik gemaakt van de bevoegdheden van de nieuwe  interventiewet. Bij eerdere steun aanbakken, zoals bij Fortis/ABN en ING, bleef er voor de aandeelhouders nog iets over en werden achtergestelde obligaties helemaal gespaard. Bij SNS zijn ze dus mogelijk alles kwijt. De Ondernemingskamer zal nog een schadeloosstelling moeten bepalen. De Staat geeft nu o euro en dat kan mogelijk nog enkele centen worden.
Zuur voor de houders van achtergestelde obligaties, waaronder ook de Staat. Zuur ook voor de Stichting Beheer SNS Reaal met een belang van meer dan 50% in SNS Reaal (volgens jaarverslag 2011) in de vorm van gewone aandelen, aandelen-B en capital securities. Het totale belang was het eigen vermogen toekomend aan aandeelhouders toen nog 3.840 miljoen euro, waarvan de helft voor de Stichting. Dat belang van 1.920 miljoen euro is dus nu niets meer waard.
Tel daarbij op dat de Stichting ook nog aandelen-B had ter waarde van 600 miljoen euro en capital securities van 422 miljoen. Bijna 3 miljard euro vermogen is in een klap weggevaagd.

Extra zuur ook voor de Federatie Nederlandse Vakbeweging, want die heeft de aandelen in onderpand gekregen als zekerheid voor een aan SNS Reaal verstrekte lening van 400 miljoen gulden (zie onteigeningsbesluit pagina 18). Daarop staat nog 20 miljoen euro open.

Grote vraag is natuurlijk hoe dat zo ver heeft kunnen komen en was nationalisatie echt de beste weg? Wie de het onteigeningsbesluit leest ziet dat de minister geen opties meer had. Alternatieve oplossingen met private investeerders waren te risicovol omdat deze te veel garanties wilden voor de slechte onroerendgoed portefeuille en die bij de Staat wilde leggen. Daarnaast klemde de tijd omdat er een begin van een bankrun was ontstaan met een opname van 2.5 miljard euro in januari.

De VEB heeft veel onbeantwoorde vragen over de eerdere uitlatingen van het concern en zijn accountant KPMG. Directeur Jan Sijbrand van De Nederlandsche Bank liet weten dat er al eind 2011 duidelijk was dat SNS "niet langer in staat kon worden geacht om op eigen kracht haar financiële positie voldoende op peil te brengen." Op de aandeelhoudersvergadering van voorjaar 2012 zeiden bestuurders en accountant volgens het VEB dat de problemen veel kleiner waren dan nu naar buiten komt.
Ook was er al sprake van verhoogd toezicht van De Nederlandsche Bank vanaf juli 2008. Blijkbaar heeft dat niet echt goed gewerkt.
Het ligt in de verwachting dat de VEB hierop juridische actie gaat ondernemen en dat kan nog interessant worden.

Een vraag die ik nog heb is waarom er in december 2012 voor 116 miljoen aan participatiebewijzen werd afgelost (achtergesteld kapitaal). Voor beleggers toch een teken dat De Nederlandsche Bank het op korte termijn niet nodig zou vinden om achtergesteld kapitaal aan te houden.
Een andere vraag is waarom accountants genoegen hebben genomen met een duidelijk veel te rooskleurige waardering van het onroerend goed van Property Finance. Althans als we nu zien dat Cushman en Wakefield op een lagere waardering komen in de orde van grootte van 2, 4 tot 3,2 miljard euro.
Het is opvallend dat de NRC melding maakt van een vertrouwelijk rapport aan de raad van bestuur van de vastgoed adviseurs van Ernst & Young waarin wordt voorgesteld fors (1.2 miljard) af te schrijven op het vastgoed. SNS-topman Ronald Latenstein maakt de bevindingen echter niet bekend.

Nog een vraag: als de accountant op 29 november 2012 waarschuwt voor het voortbestaan, waarom staat er dan in de Trading Update van 10 november 2012 nog dat het verlies van Property Finance afnemend is en dat er sprake is van fors lagere waardeverminderende leningen?
Ik zie uit naar een grondig onderzoek naar wanbeleid door de Ondernemingskamer.

In de pers zie ik hier en daar uitlatingen over een mogelijk strafrechtelijke vervolging van de directie. Dat lijkt me moeilijk want mismanagement is nu eenmaal geen strafbaar feit. Van fraude, e.d. is evenmin sprake.
Wel kan men een civiele procedure beginnen, naar analogie van de zaak rond de ex-Fortis bestuurders. Die zijn door de rechter veroordeeld vanwege misleiding van beleggers, waardoor zij persoonlijk aansprakelijk werden voor de geleden schade van beleggers (zie mijn weblog van 16 februari 2012).
Het lijkt mij dat de eerder genoemde Trading Update hiervoor wel in aanmerking komt.
Voor het terugvorderen van bonussen van de topmannen ontbreekt de juridische basis. Het wetsvoorstel daartoe ligt nog bij de Eerste Kamer. De Code Banken, die daarvoor de mogelijkheid biedt, is pas vanaf 2010 in werking getreden en sinds 2008 zijn er bij SNS geen bonussen meer uitgedeeld. Mogelijk kan een beroep worden gedaan op Best Practice bepaling II.2.11 van de Nederlandse Corporate Governance code, die stelt dat . . "De raad van commissarissen heeft de bevoegdheid de variabele bezoldiging die is toegekend op basis van onjuiste (financiële) gegevens terug te vorderen van de bestuurder (claw back clausule)."  Het is echter de vraag of deze op dit geval van toepassing is want er is vooralsnog geen aanleiding te veronderstellen dat er sprake was van onjuiste gegevens.

Het meest verwonderlijke is echter wel dat SNS een vastgoed portefeuille van 8.8 miljard van Bouwfonds overnam voor een bedrag van 810 miljoen. De huidige verliezen zijn vele malen groter en dat komt gewoon omdat SNS her en der leningen heeft verstrekt aan discutabele projectontwikkelaars en vastgoed handelaren. Er is gewoon jarenlang te gemakkelijk geld uitgeleend. Dat is ook te zien aan de snelle groei van de portefeuille naar 13.6 miljard in 2008.
Simpel gezegd: slechte beslissingen en mismanagement van de leiding van de bank.
Het eerder genoemde artikel in de NRC laat dat overduidelijk zien:

“Vastgoedhandelaren en projectontwikkelaars die bij andere banken werden afgewezen, zagen we vervolgens altijd bij SNS opduiken”, vertelt een voormalig bankier. “Het was daar een soort loterij zonder nieten.”

Het is dan wel bijzonder vervelend dat deze incompetente bankiers altijd kunnen  terugvallen op de overheid om de bank overeind te houden.
Eerder al ABN-Amro, ING en nu SNS. Wordt het nu niet eens tijd om als eigenaar van een aantal banken eens goed na te denken over wat wij in Nederland nu eigenlijk willen met deze sector?

Ik zie nog helemaal niets van een fundamentele discussie over de toekomst van ons bankwezen.
Willen we nog wel systeembanken die te groot zijn om in elkaar te laten vallen?
Willen we nog wel bankiers die alleen aan hun eigen portemonnee denken?
Willen we nog wel dit soort dubieuze banken overeind houden?
Mijn antwoord is simpel nee.

We kunnen wel blijven zwartepieten maar we moeten ook nadenken over een fundamenteel andere manier van bankieren.
Dat we als Nederlandse burgers nu eigenaar zijn van twee grote systeembanken maakt dat eigenlijk niet alleen noodzakelijk maar ook opportuun.
Als curieuze aardigheid kan ik nog vermelden dat de voormalige bestuursvoorzitter van SNS Ronald Latenstein als bijbaan ook bestuurder was bij de stichting Weet Wat Je Besteedt.
Inmiddels weten we dat wel als belastingbetaler.