Uitverkoop Cyprus

Terwijl diverse reisbureaus stunten met goedkope vakantiereizen naar Cyprus is de bankensector op slot om te voorkomen dat de spaargelden naar andere zonnige bestemmingen vluchten.

Zoals we inmiddels weten zijn de "Kaaimaneilanden van de Mediterranee" inmiddels getroffen door financiële genocide. Daarmee zal er onherroepelijk een eind komen aan de veel te grote bancaire industrie op Cyprus. Het land is een belastingparadijs waar ondernemingen en rijke buitenlanders hun geld heen brengen. Cyprus is een plek waar mensen, waaronder niet alleen Russen, hun rijkdom kunnen verstoppen voor de belastingdienst en de wetgevers. Mooier kunnen we het niet maken maar het landje is een hele grote witwasoperatie.

Cartoon Tom Janssen

De Europese Unie wil niet langer meer de Cypriotische banken steunen, maar is van mening dat deze de problemen zelf maar moeten oplossen. Dat doen ze door degenen die hun geld op de banken hebben gezet te laten meebetalen. Dat geldt met name voor de tegoeden boven de 100.000 euro en de verwachting is dat deze spaarders meer dan 40% tot 80% van hun geld kwijt zijn (afhankelijk van de bank waar zij een tegoed hebben). Dat zijn vooral rijke Russen en op Cyprus gevestigde ondernemingen, maar de Cypriotische burgers en bedrijven zullen veel geld verliezen.

Los daarvan blijft het ongelofelijk dat landen als Cyprus, de Kaaimaneilanden, Jersey, Bermuda e.d sinds de grote wereldwijde financiële crisis nog steeds op dezelfde manier opereren als daarvoor. Iedereen kent inmiddels wel de risico's van op hol geslagen banken en toch lopen de grote geldstromen in onze wereld nog steeds via jurisdicties die toelaten dat bankiers een loopje nemen met de (milde) regels die we inmiddels hebben voor het internationale financiële verkeer.

Zoals Paul Krugman het zegt . . "Iedereen is verontwaardigd over de begrotingstekorten maar toch maken ondernemingen en de rijken nog steeds vrijelijk gebruik van belastingparadijzen om het betalen van belastingen zoals de gewone mensen te vermijden."
Sinds de toetreding van Cyprus tot de Europese Unie en de Euro was er toch tijd genoeg geweest om de financiële sector te hervormen? Dat Cyprus een belastingparadijs was met een veel te grote en ondoorzichtige bankensector was een publiek geheim.

Nu zien we voor het eerst dat een belastingparadijs ook failliet kan gaan en dat het inherente risico van off-shore banking is dat je plotsklaps je geld kunt kwijtraken. De overheden hebben geen geld meer om banken overeind te houden. Komen de banken in problemen dan zijn ze reddeloos verloren en dat geldt helemaal als er sprake is van een onevenredig grote bankensector die vooral drijft op zwart geld.
Nu is Cyprus niet het enige Europese land met een grote financiële sector. Zie het volgende staatje van de Europese Centrale Bank uit 2010.

Hier zien we de activa van banken uitgedrukt als een percentage van het Bruto Nationaal Product van een land. Cyprus is overduidelijk een land met een enorme bankensector, maar ook Luxemburg, Ierland, Malta, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk zitten ruim boven het gemiddeld van rond de 350%.
Een onevenredig grote banksector wil overigens niet automatisch zeggen dat rampen onvermijdelijk zijn. Luxemburg en Zwitserland, twee landen met al decennia lang een absurd grote banksector, staan nog overeind en hun banken ook.
Het gevaar zit hem kennelijk vooral in de kleine landen waar de financiële sector in korte tijd explosief groeit, met veel te weinig toezicht en lakse regelgeving. Het gevaar zit ook in de concentratie van tegoeden in een paar grote instellingen. Rond de 71% van de tegoeden in Cyprus werden gehouden door lokale banken. In Luxemburg is dat slechts 8% en zitten de overige gelden bij dochters van grote buitenlandse banken.

In de beeldvorming schijnt het sentiment overheersen dat een banksector die groter is dan een nationale economie, te groot is en dus gevaar loopt. Maar daar valt wel wat op af te dingen, betogen Dirk Schoenmaker en Dewi Werkhoven van de Duisenberg School of Finance. Zij pleiten er voor om ook te kijken naar de specifieke bankbehoeften die per land enorm kunnen verschillen. Daarmee bedoelen ze dat er grote verschillen zijn in de financieringsbehoefte van financiële instellingen, overheden, ondernemingen en huishoudens. Ook de aanwezigheid van multinationals in een land is een verklaring voor de omvang, want die hebben nu eenmaal grote banken nodig. Zo is de omvang van de Nederlandse en de Zwitserse financiële sector deels te verklaren door de relatief grote multinationals in die landen. Waarom Luxemburg zo groot is wordt echter door hen niet verklaard.

Al met al is het over en uit met Cyprus. Niemand zal nog zijn geld laten witwassen door een Cypriotische bank na de actie van de Troika. Dat betekent dat bijna de helft van het Bruto Nationaal Produkt zal wegvallen. Toerisme is nog de enige hoop voor het eiland, maar met Europa in een crisis biedt dat weinig perspectief.

Voor Cyprus, dat ook nog met zeer hoge staatsschuld te maken heeft is de kans op overleven klein en zijn de vooruitzichten slecht.
Dat is dan wel de prijs die betaald moet worden omdat Cyprus al sinds de jaren negentig door de politieke elite bewust de kant op is gestuurd van een belastingparadijs. Ik voel wel enige sympathie voor de "gewone" Cyprioten, maar ook niet meer dan dat. Iedereen op het eiland wist wel dat het niet helemaal in orde was. Maar ja, zo lang er goed geld was te verdienen hield iedereen zijn mond.

Cyprus: plan C?

Het zakelijke nieuws wordt de laatste tijd volkomen gedomineerd door de kwestie Cyprus.
Natuurlijk staat het land op de rand van de afgrond en is er dringend hulp nodig vanuit de Europese Unie. Het water staat Cyprus aan de lippen met een staatsschuld van rond de 8 miljard en een bijna failliete, veel te grote financiële sector.

Oorzaak van de problemen
Wat een beetje op de achtergrond blijft is waarom Cyprus zo in de problemen is geraakt.
Om kort te zijn is Cyprus gewoon een belastingparadijs, vooral voor rijke Russen en Russische ondernemingen. De reden is een gunstig belastingverdrag met Rusland dat het mogelijk maakt om winsten door te schuiven naar Cyprus en wetgeving die het makkelijk maakt om discreet ondernemingen op te zetten die bovendien kunnen profiteren van uiterst lage belastingtarieven. Tel daarbij op dat rijke russen makkelijk (dat betekent geen vragen naar de herkomst van het geld)  hun gelden in Cyprus op de bank konden zetten.
Dat je daarbij dan ook nog een verblijfsvergunning cadeau kreeg en plezierig op Cyprus in de zon kon liggen maakte het pakket buitengewoon aantrekkelijk. Overigens niet alleen voor de Russen.
Van de 68 miljard euro in gelden die bij Cypriotische banken zijn gestald, is 21 miljard afkomstig uit Rusland.
Dat de banken sector zo buitensporig groot is, was voor Cyprus een goede broodwinning. Rond de 45% van het bruto nationaal product wordt verdiend in de financiële sector. Anders gezegd, dat is ongeveer 8 keer de de jaarlijkse economische productie.
De keerzijde is natuurlijk wel dat als het mis gaat met de banken, dat dan de overheid moet bijspringen.
Dat wordt dan voor zo'n klein land als Cyprus onmogelijk.
Dat de banken in de problemen kwamen kwam omdat de ingelegde gelden vooral werden belegd in Griekse staatsobligaties en in Cypriotische staatsobligaties. Dat geld is inmiddels voor het overgrote deel waardeloos geworden. Dat is de echte reden dat de banken dreigen failliet te gaan.
Het geld is op.

Is de bank wel veilig?
Door onder meer de kwestie Cyprus zijn veel mensen zich gaan realiseren dat hun geld op de bank ook niet langer meer veilig is. Bij SNS Bank kwam het eerste signaal dat spaarders hun geld konden verliezen doordat ook de achtergestelde obligatiehouders (waaronder veel particulieren) hun geld verloren bij de redding door de Nederlandse overheid.
De voorgestelde heffing op spaargelden (ook die onder de 100.000 euro) betekende een tweede klap voor het vertrouwen in banken. Daardoor werd niet alleen het depositogarantiestelsel aan de kant gezet maar werd het ook duidelijk dat je spaargeld op een bank niet langer veilig is.

Eigenlijk was dat geen nieuws, want je geld op de bank zetten betekent niet dat je geld in een stevige kluis belandt. Als je geld aan de bank geeft krijg je van de bank een kwitantie. Als je naar je bankafschrift kijkt zie je dat de bank zegt dat ze geld aan je schuldig is en niet hoeveel van je geld er nog op je rekening staat. Dat betekent niet dat ze dat ze ook genoeg geld hebben om terug te betalen.
De bank gaat met je spaargeld aan de slag om er geld mee te verdienen. Dat doen ze door leningen te verstrekken, door het geld te beleggen, door ermee te speculeren e.d.
Meestal gaat dat goed, maar soms gaat het ook goed fout.

De kredietcrisis heeft ons wel geleerd dat het goed fout kan gaan.
De Cypriotische banken hadden eenvoudig onvoldoende geld om de rekeninghouders hun tegoeden uit te betalen. Wie het dan gaat betalen is een goede vraag. In het geval van Cyprus kan de overheid dat niet, want het overheidsbudget is gewoon veel te klein om dit soort enorme bedragen te kunnen fourneren. Bedenk daarbij dat ook wij in Nederland al gigantische bedragen hebben moeten betalen om onze banken uit de problemen te helpen. Dat we dat konden is mooi meegenomen, maar daardoor is overigens ook ons begrotingstekort aardig opgelopen.

Is er een oplossing?
Allereerst moeten de kleine spaarders worden ontzien. Dat zijn vooral de Cyprioten zelf. Dat betekent dat alle tegoeden onder de 100.000 euro moeten worden veiliggesteld. Om ook deze tegoeden aan te pakken was de grootste vergissing van de EU, want daarmee zet je het garantiestelsel op de helling en verliezen de mensen helemaal hun vertrouwen in de banken.
Het lijkt me sterk dat de Cyprioten er in slagen om de benodigde 5,8 miljard zelf op te hoesten. Nationalisering van pensioenfondsen is een rampzalige oplossing, want daarmee plaats je de pensioen van vele burgers in de waagschaal. Ook het solidariteitsfonds lijkt me een onhaalbare oplossing, want dat vergroot alleen maar de staatsschuld.
De enige weg is om enerzijds uitstel te vragen voor de de staatsschuld. Het is merkwaardig dat een deel van de steun van de EU bedoeld is om de aflossing te betalen van in Juni aflopende staatsobligaties van 1.4 miljard, die voor het merendeel in bezit zijn van hedge funds. Deze hebben de afgelopen maanden deze schuld gekocht voor prijzen van 70 tot 75 cent op de euro en worden dan voor 100% uitbetaald. Dat alles terwijl de gewone spaarders moeten bloeden en dat is toch een uitermate vreemde zaak.
Herstructurering van deze portefeuille lijkt dan ook dringend geboden, want waarom zouden deze beleggers de dans ontspringen? Verleng de afloopdatum van deze obligaties met een jaar of 5 en dat betekent dat er tijd is om te proberen de zaak weer op orde te krijgen. Het betekent ook dat er ongeveer 7 miljard euro minder op korte termijn nodig is.

Tegelijkertijd moet er een offer gevraagd worden van de grote klanten van de noodlijdende banken.
Dat is precies ook het idee dat Buchheit en Gulati hebben geopperd. Zij stellen voor om de vorderingen van grote klanten op de bank om te zetten in obligaties met een looptijd van 5 of 10 jaar. Dan hebben bankklanten nog de kans om hun geld ooit terug te krijgen. Daarnaast zijn deze obligaties verhandelbaar en dat betekent dat er ook op kortere termijn geld beschikbaar kan komen. Weliswaar niet tegen de nominale waarde, maar ook nu zijn deze beleggers helemaal niet zeker of ze hun geld ooit nog terug zien. Het aardige is wel dat dit veel meer oplevert dan de heffing op spaargelden in het EU-voorstel.
De kanttekening die ik daarbij maak is dat dit wel betekent dat de toekomst van de financiële sector in Cyprus door dit alles uitermate somber is.
Niemand zal ooit nog op het idee komen om zijn geld te stallen op dit mooie eiland.
Dat betekent veel klandizie voor de Kaaiman-eilanden, Jersey en Guernsey en andere belastingparadijzen. Totdat ook daar de boel in elkaar stort, want alle belastingparadijzen hebben te maken met hetzelfde risico als Cyprus. Uiteindelijk gaat het mis en kan de overheid niet meer bijspringen.

Voor wat betreft Cyprus: voorlopig zullen de mandolinen in Nicosia nog heel lang zacht zingen vrees ik.

De Zangeres Zonder Naam zong ooit:
"Maar druivenplukkers trekken altijd voort
En zoeken hun geluk van oord tot oord
Maria ligt nu 's nachts te vergeefs te wachten
Gepijnigd door wanhopige gedachten
Andreas heeft z'n nieuwe avontuur
Ergens in een druivenschuur."


Het wachten is op het volgende Cyprus.
Hoe lang gaan we nog door met het redden van een door en door verrotte financiële sector die al lang elke morele geloofwaardigheid heeft verloren?