Kortere zittingsduur commissarissen: een oplossing op zoek naar een probleem?

Vorige week las ik toevallig dat Millard Drexler in maart 2015 als commissaris bij Apple opstapt na 16 jaar trouwe dienst. Drexler was het langstzittende lid van de board na het aftreden van Bill Campbell vorig jaar, die het na 17 jaar voor gezien hield.
Als ik zo'n bericht lees moet ik wel een beetje gniffelen.

Dan denk ik aan de ferme uitspraak van Trude Maas-De Brouwer (voormalig commissaris ABN Amro) bij de commissie-De Wit. Daar verklaarde ze dat de zittingsduur van een commissaris verkort zou moeten worden. In haar eigen woorden . . . "Zoals het nu is geregeld, zit een commissaris vaak ergens te lang waardoor hij of zij zich gaat vereenzelvigen met het object waarop toezicht moet worden gehouden."

 . ''Ze zeggen wel eens: als je een hond maar lang genoeg hebt, dan ga je op elkaar lijken'', zo schetste Maas-De Brouwer de volgens haar onwenselijke situatie.In plaats van een benoemingsperiode van drie keer vier jaar, ziet zij liever een periode van twee keer vier jaar of twee keer drie jaar. Dit bevordert de kwaliteit en er zijn meer mensen betrokken, zo zei ze."

Een beetje vreemde argumentatie van Trude. Ik lijk persoonlijk helemaal niet op mijn twee ruwharige teckels en ik heb zelf ook helemaal niet de indruk dat ik mij vereenzelvig met hun typische eigenwijze teckelgedrag. Het is ook een beetje kort door de bocht om de relatie tussen commissarissen en het bestuur te typeren als een relatie tussen de baas en zijn hond.
Ook begrijp ik niet helemaal hoe Trude er toe komt dat een periode van acht jaar veel beter is.
Dat kan niet vanuit een persoonlijke ervaring zijn want ze was 10 jaar commissaris bij ABN Amro, 13 jaar commissaris bij Philips Elektronics en 12 jaar commissaris bij Schiphol Group.

Apple denkt er toch blijkbaar heel anders over en niet zonder reden denk ik dan.
Laten we wel zijn, Apple heeft het vele malen beter gedaan dan de bank waar Trude ooit commissaris was en dat dan met commissarissen die allemaal heel lang hebben gezeten.
Apple zelf zegt in de corporate governance guidelines:

"Directors serve for a one-year term and until their successors are elected. There are no limits on the number of terms that a director may serve. The Board believes the Corporation benefits from the contributions of directors who have developed, over time, increasing insight into the Corporation. The Nominating and Corporate Governance Committee reviews periodically the appropriateness of each director’s continued service." 

 Gewenste zittingsduur?
Na deze inleiding is het goed om eens te kijken wat er zoal gezegd wordt over de zittingsduur van commissarissen.
Volgens Code Tabaksblat mag een commissaris niet langer dan 3 keer vier jaar zitting hebben in de raad (BP III.3.5).
Dat is ook een aanbeveling van de Europese Commissie voor wat betreft commissarissen (12 jaar maximaal).
Overigens ontbreekt in beide gevallen de onderbouwing, maar dat is bij al die zogenaamde best practices wel vaker het geval.

Bij Woningcorporaties is de maximale termijn tweemaal vier jaar (Governancecode Woningcorporaties III.3.5) en die is hard, er kan niet van worden afgeweken.

Ook hier ontbreekt ook maar enige wetenschappelijke onderbouwing.

De Engelse gedragscode stelt een termijn van 6 jaar, waarna er een “particularly rigorous review’ dient plaats te vonden waarbij rekening moet worden gehouden met de behoeft aan een progressieve verversing van de board (Provision B.2.3).

Commissarissen worden bij beursgenoteerde onderneminge (FTSE 350 companies) onderworpen aan een regime van jaarlijkse herverkiezing na 9 jaar (Provision B.7.1).

Frankrijk vindt dat directors na 12 jaar niet langer meer als onafhankelijk kunnen worden bestempeld.

U ziet het: een bonte mengeling van uiteenlopende termijnen, waarvoor elke verklaring ontbreekt.
Hiermee ontbreekt ontbreekt feitelijk al elke basis om een limiet aan de zittingsduur te stellen.

Amerika kent overigens geen beperking van de zittingsduur, maar ISS (de stemadviseur van veel zakelijke beleggers) weegt in zijn Governance Quickscore 2.0 een negatieve score als een non-executive director langer dan 9 jaar in de board zit, want dan is hij minder onafhankelijk.
Wat ik er over lees is dat deze mening niet echt veel indruk maakt.

Los daarvan valt het in de praktijk reuze mee. De zittingsduur in Nederland is gemiddeld 9 jaar zegt het FD bij monde van Pieter Couwenberg (Gesloten front onder druk, 2 oktober 2014).
Professor Mijntje Luckerath stelt overigens dat dit op 4,8 jaar ligt.  Bij 5% is dat langer dan 12 jaar.

In haar oratie (Bouwstenen voor High Performance Boards) zegt ze bovendien dat er na 9 jaar een omslagpunt komt in de toegevoegde waarde.

Dat zou blijken uit een onderzoek van Huang uit 2013.

Dezelfde Huang zegt overigens dat een generieke beperking van de zittingsduur geen zin heeft omdat de relatie tussen de prestaties van de onderneming en de zittingsduur van commissarissen nogal verschillen tussen verschillende bedrijfstakken en worden beïnvloed door de karakteristieken van ondernemingen (bijv. complex vs. minder complex.
Ook zegt Huang dat na de periode van 9 jaar er nog wel degelijk toegevoegde waarde is, maar dat deze afneemt.
Kortom, in de praktijk loopt de zittingsduur nogal uiteen en weten we niet echt goed wat een optimale zittingsduur kan zijn.

Oplossing voor welk probleem?

Ik denk dat het stellen van limieten aan de zittingsduur contraproductief is.

De belangrijkste reden is dat je op die manier de onderneming berooft van waardevolle expertise.

Hoe langer een commissaris zitting heeft, hoe groter zijn kennis van de onderneming en van de capaciteiten van het management.

Het duurt ook wel een aantal jaren voordat een commissaris een goed zicht heeft op de specifieke karakteristieken van een onderneming (vaak 5 tot 9 jaar).

Ook in deze discussie speelt weer een rol dat men de taak van de commissaris veel te veel benadert vanuit de optiek van toezicht houden en niet vanuit de optiek van adviseur van het bestuur.

Millard Drexler werd door de aandeelhouders van Apple en Steve jobs gevraagd vanwege zijn grote kennis van de winkelverkoop. Dit, omdat Apple met zijn eigen winkels wilde starten.

De vraag of een commissaris nu echt minder onafafhankelijk wordt als hij langer bij een onderneming functioneert is overigens ook nooit echt goed wetenschappelijk bewezen.

Laat staan of hij of zij daardoor een minder goede toezichthouder wordt.

Wat mij betreft is het beter om de beslissing over een zittingstermijn over te laten aan de raad van commissarissen, het bestuur en de aandeelhouders.
Er hoeft helemaal geen generiek norm of best practice te worden gesteld die voor iedereen geldt, want die is nergens op gebaseerd.

Met jaarlijkse evaluaties en self-assessment is de raad van commissarissen heel goed zelf in staat om te bepalen wie er minder goed functioneert.

Zoals Apple laat zien is er ook helemaal geen beperking van de zittingsduur nodig.

Dat vele andere succesvolle Amerikaanse ondernemingen dezelfde mening zijn toegedaan vind ik overtuigender dan de mening van bepaalde groepen zakelijke aandeelhouders (zoals The Council of Institutioneel Investors) of van stemadviseurs zoals ISS.

Dat de mening van Trude Maas wat mij betreft helemaal geen gewicht in de schaal legt mag duidelijk zijn.