Wie bedacht het beleggingsfonds?

Deze vraag stelde een gastspreker op een van de bijeenkomsten van het Nyenrode Corporate Governance Instituut.
Ik weet niet of u het antwoord kent, maar geen van de aanwezigen op onze bijeenkomst kon deze vraag beantwoorden, het jaartal noemen of het land van herkomst.

Het goede antwoord is dat de Amsterdamse makelaar Abraham van Ketwich in 1774 zijn eerste beleggingsfonds "Eendracht maakt Magt" begon.
Veel van zijn klanten belegden in de Britse Oost-Indische Compagnie en verloren heel veel geld. De vooruitzichten van deze Compagnie werden zwaar overdreven, wat in 1772/1773 leidde tot een beurskrach en een kredietcrisis in Amsterdam en Londen.
Het idee van Abraham was het risico voor individuele beleggers minder groot te maken door de beleggingen vanuit het fonds te spreiding over verschillende obligaties.

Hier ziet u de oprichtingsakte (Negotiatie) van dit eerste beleggingsfonds ter wereld.
Op de akte is te zien dat het fonds de risico's spreidde en zich daarbij exclusief richtte op buitenlandse obligaties.
In 1776 was hij mede betrokken bij de oprichting van een tweede beleggingsfonds "Voordelig en Vorsigtig" en in 1779 het derde "Concordia Res Parvae Crescunt (Door Eendracht Groeien Kleine Zaken)." Dit fonds bestond 114 jaar totdat het in 1883 werd opgeheven.
Toevallig is van deze voorloper van de huidige beleggingsmaatschappijen het zgn. Groot-Boek bewaard gebleven.
Volgens de heer van der Molen was de allereerste belegging:

• 20 obligatiën groot ƒ 1.000,— op SURINAMEN ten Compt, van Sebastiaan Van Nooten Jansz. genegotieerd op de Plant. Etzenhagen. Ongeveer tegelijkertijd d.w.z. in juli 1779 werden aangekocht:
• 5 obligatiën groot ƒ 1.000,— op de DEENSE EYLANDEN genegotieerd ten Compt. van Lever & de Bruine tans bij HOPE & COMP. Voorts werden in juli 1779 verkregen:
• 12 obligatiën groot ƒ 1.000,— à 80 % op ESSEQUEBO & DEMERARY genegotieerd ten Compt. van Daniel Chanquion. 

Het idee van Van Ketwich voor een gespreid beleggingsinstrument voor de kleine belegger was briljant, maar achteraf was zijn timing ongelukkig door de macro-economische gebeurtenissen. Geen van de fondsen was een groot succes.
Een paar jaar na hun oprichting brak in 1780 de Vierde Engelse Oorlog uit. Het beleggerssentiment verslechterde en leningen aan de Caribische plantages kregen het zwaar te verduren, omdat koloniale goederen niet meer naar Nederland konden worden verscheept. In 1795 werd die situatie nog slechter toen de Republiek der Nederlanden in oorlog kwam met Frankrijk en de Britten beslag legden op de Caribische koloniën. 

Pas in de jaren 60 verschijnen de eerste beleggingsfondsen zoals wij die tegenwoordig kennen. Met meer dan 14.000 beleggingsfondsen over de hele wereld is wel duidelijk dat het een heel goed idee was van van Ketwich om kleine hoeveelheden geld van individuele beleggers samen te brengen in een groter geheel teneinde dat te beleggen in obligaties en aandelen.
Inmiddels hebben beleggingsfondsen een enorm vermogen opgebouwd.